Hoogste punt van Nederland heeft meeste bodemdieren, maar laagste punt heeft 'eigen' soort

Het jaarlijkse citizen science-project over het belangrijke maar onderbelichte leven in de bodem, dat zijn de Bodemdierendagen. In heel Nederland gaan honderden mensen op bodemdierensafari om zo samen te ontdekken hoe het met ons bodemleven is gesteld. En met het leven erboven, want dat kan niet zonder een gezonde bodem. Ieder jaar hoort hier een officiële, bijzondere waarneming ergens in het land bij.

Van Hofvijver naar Vaalserberg

Vorig jaar kanoden de bodemdierenonderzoekers over de Hofvijver in Den Haag naar het eilandje aldaar. Dat bleek verrassend een groene parel in de stad te zijn. Dit keer waren het hoogste en het laagste punt van Nederland aan de beurt, op dezelfde dag. Welke dieren van de Tiny Ten – de 10 hoofdgroepen algemene bodemdieren van regenworm tot pissebed – zijn hier te vinden? De resultaten zijn nu bekend.

Het hoogste punt van (het Europese deel van) Nederland op de Vaalserberg blijkt meer bodemdieren te huisvesten dan de Zuidplaspolder bij Nieuwerkerk aan den IJssel. Het bodemleven bezit ook iets meer variatie: het hoogste punt scoort een 8,9 voor de diversiteit aan algemene bodemdieren, terwijl het laagste een 8,6 krijgt.

"Overall wint het hoogste punt dus van het laagste. Hoewel beide plaatsen behoorlijk goed scoren en dus niet heel veel verschillen," zeggen de bodemkenners Matty Berg van de Vrije Universiteit en Gerard Korthals van het Centrum voor Bodemecologie (van WUR & NIOO-KNAW). "Het zijn twee echt andere omgevingen met wel 330 meter hoogteverschil, maar allebei sterk onder invloed van de mens.

(Tekst loopt door onder de foto's)

Megawormen & zwarte kogel

Als je naar de soorten kijkt, zie je meer verschillen. In het bos en de bosrand op de Vaalserberg vonden Berg en Korthals meer zogenaamde strooiseleters: bodemdieren die zich tegoed doen aan alle bladeren en andere oude stukjes plant op de grond. Dat is de eerste stap om het strooisel om te zetten in het voedsel voor de planten van volgend jaar. “De regenwormen zijn er ook veel groter. En er zijn veel meer soorten springstaarten te vinden,” vult Berg (toepasselijke naam trouwens) aan.

Het ‘hoogstepunt-team’ bestond naast de onderzoekers uit Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren Frank Wassenberg, wethouder van de gemeente Vaals Paul de Graauw en Dagmar Keim van gemeente Amsterdam. Daarnaast waren verschillende kinderen aanwezig om te helpen. De zwarte kogel kwam ook langs: een apart soort miljoenpoot die zich op kan rollen. Dat is één van de dieren op de zoekkaart van de Bodemdierendagen, waar de onderzoekers al sinds 2015 speciaal in geïnteresseerd zijn.

Pissebedden op hoog water zoeken

Die middag boden VVD-wethouder Daan de Haas en kinderburgemeester Faris El Achrafi van de gemeente Zuidplas de helpende hand, samen met een aantal kinderen uit de buurt. De locatie? Het monument voor -6,74 meter onder NAP langs snelweg A20.

Door wat bermen en andere groene stukken rondom het bestrate pleintje mee te pakken, lukte het met vereende krachten toch om een hoop bodemdieren te vinden in de regen.

“Het bodemleven is iets minder divers dan op het hoogste punt,” stellen de onderzoekers. “Maar het heeft wel heel eigen soorten te bieden langs de slootkant.” De kleipissebed bijvoorbeeld. Deze zie je hier vooral in graslanden en langs oevers, niet in bossen. Mooie bijkomstigheid in deze lage polder is dat hij goed tegen overstroming kan.

(Tekst loopt door onder de foto's)

Eigen hoogtepunten: t/m 11 oktober

Erop of eronder! Dat is het jaarthema van de Bodemdierendagen dit keer. De hoogste en laagste waarneming van het land passen daar naadloos bij. Veel bodemdieren leven zowel boven als onder de grond. Maar ook voor het voortbestaan van die belangrijke bodemdieren is het erop of eronder: bodemvervuiling, droogte, asfalt of tegels maakt het ze moeilijk.

De bodem is letterlijk de voedingsbodem onder onze hele maatschappij. Groenbeheer en oog voor een levende bodem zijn dus belangrijk.

“De bodemdieren-resultaten van de afgelopen zes jaar laten zien, dat het vergroenen van je tuin zoals met het NK Tegelwippen gunstig is voor het bodemleven,” legt bodemonderzoeker Ron de Goede (WUR) uit. “Het kan de kwaliteit van je tuin opkrikken van een magere 7 naar een goede 8.”

Eigen waarnemingen voor de Bodemdierendagen zijn nog in te leveren tot en met maandag 11 oktober. Je krijgt na invullen meteen het cijfer voor het bodemleven te zien. En ze tellen mee voor de jaarlijkse resultaten, zoals de nationale Bodemdieren Top 3.

Organisaties die helpen(externe link) bij de zoektocht naar die belangrijke bodemdieren zijn: IVN Natuureducatie, Jaarrond Tuintelling, Naturalis, IUCN NL, Scouting Nederland, WWF, LandschappenNL, Natuur & Milieu, Vereniging voor Veldbiologie KNNV, Stichting Steenbreek, NL Greenlabel, de tuiniers van AVVN, Nederlands Instituut voor Biologie, JNM, Kinderboerderijen Actief, Kenniscentrum EIS, Nederlandse Entomologische Vereniging, Nationale Wetenschapsagenda, Weekend van de Wetenschap, gemeente Amsterdam, Arcam, Deltaplan Biodiversiteitsherstel en steeds meer. Sinds vorig jaar zijn de Bodemdierendagen ook onderdeel van het nieuwe project Onder het Maaiveld over het stimuleren van een levende bodem, ondersteund door de Nationale Postcodeloterij.

Voor meer informatie:
Wil je aandacht besteden aan de Bodemdierendagen? Leuk! De organisatie van de Bodemdierendagen staat je graag te woord. Bel of mail naar:

• Organisator en hoofd wetenschapscommunicatie Froukje Rienks, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), tel. 06-10487481 / 0317-473400, f.rienks@nioo.knaw.nl
• Regenwormenexpert en mede-organisator dr. Ron de Goede, Wageningen University, tel. 0317 485048, ron.degoede@wur.nl
• Hoofdorganisator en bodemexpert dr. Gerard Korthals, Centrum voor Bodemecologie (CSE), tel. 06-12882710, g.korthals@nioo.knaw.nl
• Bodemdierenexpert en mede-organisator prof. dr. Matty Berg, Vrije Universiteit/Universiteit Groningen, tel. 06-12530372, m.p.berg@vu.nl

Website Bodemdierendagen: www.bodemdierendagen.nl(externe link)(externe link)

Zoekkaart (waarmee de Tiny Ten-diergroepen te herkennen zijn): zie de Doe Mee-pagina(externe link)(externe link)

Social media: de bodemdieren zijn actief op sociale media

• Twitter: @Bodemdieren
• Facebook: @bodemdierendagen
• Instagram: @bodemdierendagen
• #Bodemdierendagen