134.000 bodemdieren in 10 jaar bodemdierensafari's

Nee, de naaktslak is niet de grote winnaar geworden van de Bodemdierendagen van 2024. Bij deze 10^e editie van dit landelijke citizen science-onderzoek kwamen de 2873 burgerwetenschappers dit veelbesproken bodemdier wel in 81% van de tuinen tegen. En dat is duidelijk meer dan gemiddeld. Maar in plaats daarvan is de regenworm met 94% het vaakst geziene bodemdier van 2024. Het was een jaar met vaak vochtig bodemdierenweer, zonder grote lange droogtes. Dat levert allerlei records op.

Dit jaar is er eens een keer géén fotofinish nodig voor het vaststellen van de Bodemdieren Top 3 van Nederland. De regenworm wint namelijk afgetekend door in 94% van de onderzochte tuinen op te duiken: het vaakst van alle ‘deelnemers’ en ook meer dan ooit voor de regenwormen. Nummer 2 de pissebed volgt op ruime afstand met 90% en de spinachtigen worden 3^e met 85%.

Records

Rond Werelddierendag zocht een recordaantal mensen bodemdieren in eigen tuin of park. Deze burgerwetenschappers gingen op bodemdierensafari, op zoek naar de Tiny Ten. Regenwormen, kevers, spinnen, pissebedden, mieren, naaktslakken, huisjesslakken, miljoenpoten, duizendpoten en zelfs mollen. En dit jaar waren er daar veel van te vinden. “Met gemiddeld 45 gescoorde dieren per tuin is dat een record,” vertelt kenner Ron de Goede van de Bodemdierendagen. En dat is niet het enige record. “Er zijn 668 plekken onderzocht door bijna 3000 mensen, verspreid over het hele land. Samen hebben we bijna 30.000 bodemdieren gezien. Dit vertelt ons veel over hoe het met de bodemdieren in de Nederlandse tuinen gaat.”

Verder graven

Zelf verder graven in de resultaten kan op de speciale resultatenpagina. “De meeste kansen hebben de bodemdieren in steden en dorpen als ze in een park, groene tuin, voedselbos of Tiny Forest wonen,” vult onderzoeker Gerard Korthals van Wageningen University en de Bodemdierendagen aan. De resultaten laten zien dat goed beheerde groene gebieden echt bij kunnen dragen aan de bodem en zo aan de hele natuur in de bebouwde kom. 

De landelijke Bodemdierendagen worden al sinds 2015 georganiseerd door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen Universiteit (WUR), met hulp van steeds meer andere organisaties en mensen. In die 10 jaar zijn er nu 3365 tuinen onderzocht door meer dan 12.000 burgerwetenschappers. Zij hebben daarbij meer dan 134.000 bodemdieren ‘ontmoet’, waarvan de pissebed met zo’n 25.000 dieren het meest gezien is in totaal.

Eretitel voor Ede

Bij de steden was het tijdens de 3^e Bodemdierendagen Stedenbattle wel een nek-aan-nek race. Zeven gemeenten streden om de eretitel van Bodemdierenstad van het Jaar, maar er kon er maar eentje winnen. Dat is Ede geworden. Ede heeft tijdens de Bodemdierendagen laten zien dat het een bodemdiervriendelijke stad is, die de waardering voor de ondergrondse biodiversiteit actief uitdraagt.

De titel is onder andere veroverd met een eigen Bodemdierendag voor de stad, inclusief een officiële waarneming (met een 9 voor de bodemdieren!) namens de gemeente door de wethouder en ruim 120 Edese kinderen. Hoe ‘bodemdiervriendelijk’ de bebouwde omgeving eigenlijk is, hebben ook Waadhoeke (Franeker en omgeving), Zaanstad en Leeuwarden verdienstelijk onderzocht. Deze gemeenten verdienen daarmee een eervolle vermelding.

Beste 10 vragen & editie 11

Een extraatje dit jaar ter ere van het lustrum van de Bodemdierendagen was de enquête over wat mensen nog meer zouden willen weten over bodemdieren. Onder de 10 beste vragen vallen bijvoorbeeld:

• Waar zijn slakken en wormen als het niet regent?
• Hoe kan er beter rekening worden gehouden met het bodemleven in de stad?
• Wat leeft er echt heel diep in de grond?
• Hoe krijgen we alle mensen zover dat ze om alle soorten leven gaan geven?
• Wat zit er toch in naaktslakkenslijm dat je het niet eens met zeep van je handen afkrijgt?

Toch weer die slakken… “Maar ook die hebben een functie, als opruimer van allerlei organisch afval van dode planten en dieren bijvoorbeeld,” licht slakkenliefhebber Korthals toe.

Van vrijdag 26 september tot en met woensdag 8 oktober 2025 vindt editie nummer 11 van de Bodemdierendagen plaats. Iedereen met goede ideeen voor het zoeken van bodemdieren en voor bodemdiervriendelijk beheer is welkom om die alvast te delen met de organisatie. “We kunnen dit keer aandacht geven aan wat we ‘categorie 11’ noemen. Dat is al het bodemleven dat niet meer op onze bodemdieren-zoekkaart paste, maar ook heel waardevol is,” oppert Froukje Rienks van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en de Bodemdierendagen. Tot graafs!

Voor de tiende keer organiseerden het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University (groep Biointeracties & Plantgezondheid en groep Bodembiologie) het citizen science-project de Bodemdierendagen. Partnerorganisaties die helpen met achterban en activiteiten bij de zoektocht naar die belangrijke bodemdieren zijn: IVN Natuureducatie, Scouting Nederland, Weekend van de Wetenschap, Vrije Universiteit, EMS Films, Nederlands Instituut voor Biologie, Stichting Steenbreek, Velt, Pientere Tuinen, de Tuinbranche, Voedsel uit het Bos, Nationale Wetenschapsagenda, Vereniging voor Veldbiologie KNNV, Jaarrond Tuintelling, Naturalis, IUCN NL, NL Greenlabel, de tuiniers van AVVN, JNM, Kinderboerderijen Actief, Kenniscentrum EIS, gemeente Amsterdam, WWF, Natuur & Milieu, Nederlandse Entomologische Vereniging, Herman van Veen Arts Center, LandschappenNL, Deltaplan Biodiversiteitsherstel, Aeres Hogeschool Wageningen, Klokhuis SoortSafari, Het Depot/Arboretum de Dreijen en steeds meer.

Voor meer informatie

• Hoofdorganisator en hoofd wetenschapscommunicatie Froukje Rienks, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), tel. 06-10487481 / 0317-473400, f.rienks@nioo.knaw.nl
• Hoofdorganisator en bodemexpert dr. Gerard Korthals, Wageningen University & Research, tel. 06-28864345, gerard.korthals@wur.nl